PASS Teorisi nedir?

PASS Teorisi; Luria' nın görüşlerinden etkilenen, Das, Naglieri ve Kirby tarafından günümüz teorik ve uygulamalı alanlarının özetlenmesi ve zekanın yeniden yorumlanmasıyla oluşturulmuştur. "Planlama" (Planning), "Dikkat" (Attention), "Eşzamanlı" (Simultaneous) ve "Ardıl" (Successive) bilişsel işlemlerden oluşmaktadır ve adını da bu işlemlerin İngilizce karşılıklarının baş harflerinden almaktadır.

PASS Kuramcıları

Alexander Romanoviç LURIA

Rus tıp doktoru ve nöropsikolog olan LURIA, 1937 yılında Moskova Üniversitesinden mezun olmuştur. II. Dünya savaşında başından yaralanan askerlerin beyin işlevlerini ile ilgi yaptığı araştırmalar bir nöropsikolog olarak dünya çapında ünlenmesini sağlamıştır.

PASS teoriside, LURIA’ ın insan beyninin işleyişi ile ilgili görüşlerinden yola çıkılarak Bilişsel Süreçler belirlenmiştir.

Prof. J. A. NAGLIERI

1979 yılında The Universitiy Of Georgia’ da Eğitim Psikolojisi Üzerine doktora yapmış olan NAGLIERI, 1982’ den beri “The Ohio State University’ de Eğitim Psikolojisi alanında eğitim vermektedir. 1970’ lerden bu yana zekanın yeniden kavramlaştırılması çalışmalarına odaklanan NAGLIERI’ nin 125 üzerinde bilimsel çalışması mevcuttur. Çalışmaların arasında DAS ve KIRBY ile birlikte 1994 yılında PASS teorisiyle ilgili yazdığı kitapta yer almaktadır. Okul çağı çocuklarının bilişsel zayıf ve güçlü yanlarıyla ilgili çalışmaları da mevcuttur.

Prof. J.P. DAS

Kanadalı Psikolog DAS, Hindistan’ da Felsefe ve Psikoloji eğitimi almıştır. 1957 yılında Londra Üniversitesinde Eğitim Psikolojisi üzerine doktora yapmıştır. Bilişsel İşlemler üzerine olan çalışmalarının çoğu bilimsel kitap haline gelmiştir. Zekanın yeniden tanımlanması üzerine odaklanan 200’ den fazla bilimsel yayını mevcuttur.

Prof. John KIRBY

1976 yılında Alberta Üniversitesinde Eğitim Psikolojisi eğitimi alan KIRBY, halen Ontario Ouesnn’s Üniversitesinde Eğitim Psikolojisi üzerine dersler vermektedir.

Öğrenme psikolojisi, eğitim, okuma ve öğrenme güçlüğü üzerine çalışmaları mevcuttur.

Bilişsel İşlemler (Cognitive Processes)

Luria (1981)' ya göre, beyindeki yapılar ile işlevleri arasındaki birebir karşılıklı ilişki "Ayırımcı" (Lokalizasyoncu) görüş tarafından ifade edilmektedir. Bunun tam aksi, "Bütüncül" (Holistik) görüş olarak tanınır ve tek bir psikolojik işlevin bile beynin bütünü tarafından gerçekleştirildiğini ifade eder. Luria (1981)' ya göre bilişsel işlevler, beyinde bir grup anatomik yapının bir araya gelerek oluşturduğu üç fonksiyonel sistem tarafından gerçekleştirilmektedir.

PASS ‘ te DİKKAT İşlem Alanı LUIRA’ nın birinci bölge olarak tanımladığı, beyin sapı ve buna bağlı alanları kapsar. Beyindeki uyarılma düzeyini düzenler ve uygun kas kontrolünü sağlar.

DİKKAT; bireyin belirli bir zaman diliminde, birçok uyarıcı arasından belirli bir uyarıcıya odaklanmasını sağlayan zihinsel bir işlemdir.

PASS’ te EŞZAMANLI Bilişsel İşlemler ve ARDIL Bilişsel İşlemler LURIA’ nın ikinci bölge olarak tanımladığı, korteksin posterior alanlarını içine alır. İç ve dış çevreden duyular aracılığıyla gelen bilginin alınması, bütünleştirilmesi ve analizinde anahtar rolü oynar.

EŞZAMANLI Bilişsel İşlemler: Eşzamanlı bilişsel işlemler kişinin ayrı uyaranları bir bütün haline getirmesini ya da parçaları, aralarında bağlantılı gruplar olarak görmesini sağlar.

ARDIL Bilişsel İşlemler; temelinde uyaranların zincir gibi bir dizilişi izleyen belli bir düzen içinde organize edilmesi yatmaktadır. Birbiriyle ilişkisiz uyaranların belirli bir sıraya dizilmesi istendiğinde ve her bir element bir öncekiyle ilişkili olduğunda, ardıl işlemler gerekmektedir. Burada uyaranların bir sıra halinde algılanması, ses ve hareketlerin bir düzene koyulması gerekir.

PASS’ te PLANLAMA İşlem alanı LURIA ’ nın üçüncü bölge olarak tanımladığı, frontal ve prefrontal lobları kapsar. Davranışın planlanması, yönetimi ve doğrulanmasında görev alır.

PLANLAMA; davranışın programlanması, düzenlenmesi ve doğrulanması, kişinin bir sorunu çözmek ve bir amaca ulaşmak için benimsediği ve değiştirdiği karar ve stratejileri, bilginin en önemli yönünü aramayı, her bir bölümünü diğerleriyle kıyaslamayı, hipotezler oluşturmayı ve bunların test edilmesini içermektedir.

Bilişsel İşlevler

Dikkat işlem alanını oluşturan bilişsel işlevler şunlardır;

• Uyarılma

• Seçici Dikkat

• Odaklaşma

• Dikkatte Devamlılık

• İfadesel Dikkat

• Algısal Dikkat

Eşzamanlı Bilişsel İşlemler alanını oluşturan bilişsel işlevler şunlardır;

• Uzamsal Algı

• İlişkilendirme

• Muhakeme

• Anlama

Ardıl Bilişsel İşlemler alanını oluşturan bilişsel işlevler şunlardır;

• Hafıza

• Örüntü

• Öteleme (Çıkarım)

Planlama işlem alanını oluşturan bilişsel işlevler şunlardır;

• Otokontrol

• Bilişsel Farkındalık

• Strateji Kullanma

• Akıcılık

• Esneklik

• Özgünlük

• Zenginlik

Düşünme Becerileri

Dikkat işlem alanını oluşturan bilişsel işlevlerin kazandırdığı Düşünme Becerisi şudur;

• Pratik Düşünme

Eşzamanlı Bilişsel İşlemler alanını oluşturan bilişsel işlevlerin kazandırdığı Düşünme Becerileri şunlardır;

• Analojik Düşünme

• Analatik Düşünme

• Sezgisel Düşünme

Ardıl Bilişsel İşlemler alanını oluşturan bilişsel işlevlerin kazandırdığı Düşünme Becerileri şunlardır;

• Analojik Düşünme

• Analatik Düşünme

• Sezgisel Düşünme

Planlama işlem alanını oluşturan bilişsel işlevlerin kazandırdığı Düşünme Becerileri şunlardır;

• Stratejik düşünme

• Yaratıcı Düşünme

• Yargısal Düşünme

Tüm bu düşünme becerileri okuma, yazma, aritmetik ve matematik gibi akademik beceriler için gereklidir.

Kaynakça

Öğrenme Problemlerine Yönelik Bilişsel Müdahale Programı Eğitim Notları, 2017, Tamer ERGİN

Çocukların Bilişsel İşlemlerini Değerlendirmede Yeni Bir yaklaşım: Pass Teorisi ve Bilişsel Değerlendirme Sistemi (CAS) , Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 2 (2004),223-245, Tamer ERGİN

Bilişsel Değerlendirme Sistemi (Cas)’ nin 14 Yaş Grubu İçin Ön Norm Çalışması ve Akademik Başarının Bilişsel İşlemlerle İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi , Ayşegül UZUNHASANOĞLU, 2008, İstanbul

#passteorisi